Ger dê hebûya me ittifaqek
Ger dê hebûya me ittifaqek
Seyda dibêje:
Saqî tu ji bo Xwidê kerem ke
Yek cur‘e’ê mey di cam-i Cem ke
Saki! Kerem eyle Allah aşkına,
Ver Cem kâsesinden bir yudum bana.
Da cam bi mey cihannuma bit
Herçî me irade ye xuya bit
Mey camda dünyayı göstersin bize,
Bütün olanımız görünsün göze.
Da keşf bibit li ber me ehwal
Kanî dibitin muyesser iqbal
Keşif olsun halimiz, geleceğimiz,
Kolay açıklansın göreceğimiz.
Idbara me wê giha kemalê
Aya bûye qabilê zewalê
Uğursuz bahtımız yetsin kemale,
Kader uğramasın bir de zevale.
Ya her wehe dê li istiwa bit
Hetta weko dewr munteha bit
Şöyle mi kalacak arş ve asuman
Sona erişince âhırı zaman?
Qet mumkin e ev ji çerxê lewleb
Tali‘ bibitin ji bo me kewkeb
Mümkün değil mi ki, çarkı-felek de
Bahtın yıldızını göstere gökte.
Bextê me ji bo me ra bibit yar
Carek bibitin ji xwabê hişyar
Bahtımız bizlere gönüldeş olsun
Bir kere uykudan kalkıp uyansın.
Rabit ji me jî cihanpenahek
Peyda bibitin me padişahek
Bizden de bir bilgiç koy zuhur etsin
Kendi padişahımız tezahür etsin.
Şîrê hinera me bête danîn
Qedrê qelema me bête zanîn
Hüner kılıcımız hakkına ersin.
Kalem değerimiz artık bilinsin.
Derdê me bibînitin ‘ilacê
‘Ilmê me bibînitin rewacê
Artık derdimize ilaç edilsin.
Bizim ilmimiz de revaç edilsin.
**
Ger dê hebûya me serfirazek
Sahibkeremek suxennewazek
Olsaydı muvaffak bir efendimiz;
Keremli, sırt tutan, yüreği temiz.
Neqdê me dibû bi şikke meskûk
Ned’ma wehe bêrewac û meşkûk
Sikke basılırdı nakit’imizden
Revaçsız olmazdı sürümümüz de.
Herçend-ı ku xalis û temîz in
Neqdêyn bi şikkeyê ‘ezîz in
Gerçi halis, arı, pak ve temizdir
Sikkeye dönünce hatırı azizdir.
Ger dê hebûya me padişahek
La‘iq bidiya Xwidê kulahek
Bir padişahımız olsaydı eğer
Tanrı taçlandırıp verseydi değer
Te‘yîn bibûya ji bo wî textek
Zahir vedibû ji bo me bextek
Tayin edilseydi onun da tahtı
Besbelli açardı bize de bahtı.
Hasil bibûya ji bo wî tacek
Elbette dibû me jî rewacek
Konulsaydı onun başına tacı,
Kuşkusuz, bulurdu bize ilacı.
Xemxwarî dikir li me yetîman
Tînane derê ji destê le‘îman
Arkası olurdu biz öksüzlerin
Kurtarırdı bedhah elden bizleri.
Xalib nedibû li ser me ev Rûm
Nedibûne xirabeyê di dest bûm
Galip olamazdı bize karşı Rum,
Baykuş yuvasına dönmezdi yurdum.
Mehkûmi ‘eleyhî û se‘alîk
Mexlûb û muti‘ê tirk û tacîk
Bize kısmet oldu fakirlik, düşüş.
Olduk Türk, Aceme muti, yenilmiş.
Emma ji ezel Xwidê wisa kir
Ev rûm û ‘ecem li ser me rakir.
Tanrı baştan beri böyle eyledi,
Bizi Türk, Aceme köle eyledi.
Namûs e li hakim û emîran
Tawan çi ye şa‘ir û feqîran
Şah ve sultanlarda ahlâk böyledir
Şair ve fakirin günahı nedir?
Herçî bire şîrî destê himmet
Debt kir ji bo xwe bi mêrî dewlet
Kim ki, kılıç aldı, gösterdi gayret
Zapt edip kendine yarattı devlet.
Lewra ko cihan wekî ‘erûs e
Wê hukim-i di destê şîrê rûs e
Dünya bir geline benziyor zira
Çıplak kılıçtadır, hüküm, muhtıra.
Lê ‘iqd û sidaq û mehr û kabîn
Lutf û kerem û ‘eta û bexşîn
Ama çeyiz, nikah, başlık parası,
İyilik, iltimas, bahşişin hası.
Pirsî ji dinê min ev bi hikmet:
”Mehra te çi?” Gote min ko “himmet”.
Dünyadan sordum ki, bilinsin hikmet:
“Nedir başlığın de!” Söyledi “himmet”.
Hasil ko dinê bi Şîr û ihsan
Tesxîr dibit ji bo wî insan
Kılıç ve ihsanla dünya, muhtasar,
İnsan evladına boynunu eğer.
***
Ez mame di hikmeta Xwidê da
Kirmanc-i di dewleta dinê da
Beni şaşırmakta Xuda hikmeti,
Kürtün aşıp-taşır varı-devleti,
Aya bi çi wechî mane mehrûm
Bi l-cumle ji bo çi bûne mehkûm
Nedendir kendisi kalmış aç-susuz,
Ne için tamamı mahkum ve mutsuz?
Wan girtî bi şîrî şehrê şuhret
Tesxîr-i kirin biladê himmet
Ünlü şehirleri almış kılıçla,
Tutmuş toprakları gayretle, güçle.
Her mîrekê wan bi bezlê Hatem
Her mêrekê wan bi rezmê Ristem
Onun her emiri Hatem tek cömert
Onun her yiğidi Rüstem gibi mert
Bif‘kir, ji ‘Ereb heta ve Gurcan
Kirmancî ye bûye şubhê burcan
Düşün, Araplardan Gürcistan’a dek,
Kürtler dayanmıştı çelik kale tek.
Ev Rom û Ecem bi wan hesar in
Kirmanc-i hemî li çar kinar in
Kürtler dört yanda da kılmıştı karar,
Rum’la Ecem ona olmuştu duvar.
Her du terefan qebîlê Kirmanc
Bo tîrê qeza kirîne amanc
Kurmanci elini her iki taraf,
Kaza oklarına etmişti hedef.
Goya ko li serhedan kilîd in
Her ta’ife seddek in sedîd in
Kürtler sınırlarda sanki kilitti
Her bir aşiret de çeperdi, setti.
Ev qulzimê rûm û behrê tacîk
Hindî ko bikin xurûc û tehrîk
Rom ve Fars deryası karşılaşanda
Kükreyip coşanda, aşıp taşanda
Kirmanc dibin bi xwîn mulettex
Wan jêk ve dikin misalê berzex
Kürtler kan içinde yüzer, kalırdı
Boğaz tek ortadan parçalanırdı.
***
Cwamêrî û himmet û sexawet
Mêrînî û xîret û celadet
Kahramanlık, kudret, mertlik, sahavet,
Emirlik, yiğitlik, kuvvet, celadet,
Ew xetm e ji bo qebîlê ekrad
Wan dane bi şîr û himmetê dad
Bunlar Kürt eline özgüdür, hastır
Kılıç ve gayretten gelen esastır!
Hindî ji seca‘etê xeyûr in
Ewçend ji minnetê nefûr in
Ne kadar mertliğe düşkünse onlar
O kadar minnetten nefret duyarlar.
Ev xîret û ev ‘uluwwê himmet
Bû mani‘ê hemlê barê minnet
Erdemi, erliği; bu tabiatı
Bırakmaz üstüne alsın minneti.
Lew pêk ve hemîşe bêtifaq in
Da‘im bi temerrud û siqaq in
Birbirine karşıt, hasımlar ancak
Odur ki, arada yoktur ittifak.
Ger dê hebûya me ittifaqek
Vêk ra bikira me inqiyadek
Şayet birlik nasip olsaydı bize,
Sırt-sırta verseydik birbirimizle
Rûm û ‘ereb û ‘ecem temamî
Hemiyan ji me ra dikir xulamî
O zaman Rom, Arap, Ecem cümleten
Kölelik ederdi bizlere hepten.
Tekmîl dikir me dîn û dewlet
Tehsîl dikir me ‘ilm û hikmet
Biz de oturturduk din ve devleti
Biz de öğrenirdik ilmi, hikmeti.
Temyîz-i dibûn ji hev meqalat
Mumtaz-i dibûn xwedankemalat
Sözler ayıklanır ve elenirdi
Kemal sahipleri belirlenirdi.
Ji Kurdî welgerand : Hejarê Şamîl
